دندان عقل

در دهان یک انسان بالغ ۳۲ دندان وجود دارد.
چهار عدد از آنها که بعد از بقیه دندان‌ها در آخر قوس‌های دندانی رویش می‌یابند دندان‌های عقل نامیده می‌شوند.
به دندان عقل سومین دندان آسیاب بزرگ نیز می‌گویند.
 این دندان کمی دیرتر از دندان‌های دیگر رشد می‌کند.
سن تقریبی شروع تشکیل آن‌ها در استخوان فک۹-۱۰سالگیاست.
تاج در ۱۴ سالگی کامل می‌شود.
در سال‌های آخر دوره نوجوانی شروع به رویش در داخل استخوان می‌کند.
بعد از ۱۶ سالگی در سنین 17 تا 21 سالگی‌ در دهان ظاهر می‌‌شوند.

وجه تسمیه این دندان زمان رویش آن‌ها به داخل حفره دهان است که مصادف با بلوغ فکری است.
در طی رشد و تکامل فکین معمولاً جا برای رویش این دندان‌ها فراهم می‌شود.
دندان عقل اگر درست و بجا رویش یابد، مثل بقیه دندان‌ها مفید و مؤثر در سیستم جوندهاست و علی‌رغم تصور غلط عامیانه در این موارد نباید کشیده شود.

دلایل کشیدن دندان عقل

تحقیقات انجام شده در زمینه دندان‌های عقل نشان می‌دهد که این دندان‌ها در بسیاری از موارد، مشکل‌ساز بوده و به جراحی ختم شده‌اند.
این مشکلات عبارت‌اند از:
در هم ریختگی دندان،پوسیدگی و عفونت دور دندان عقل،موقعیت نامناسب، درد، رویش افقی دندان عقل.

در هم ریختگی دندانی

دندان عقل نهفته،نیمه نهفته یا رویش یافته می‌تواند دندان‌های مجاور را تحت فشار قرار دهد.
باعث به هم ریختگی و یا حرکت دندان‌های شما و آسیب به ساختمان آن‌ها شود.
احتمالاً تازمانی‌که دندان‌های مجاور دندان عقل شروع به کج شدن نکنند شما متوجه رشد دندان‌های عقل و فشار آن‌ها روی ریشه دندان‌های کناری نخواهید شد.

 پوسیدگی و عفونت دور دندان عقل

گاهی به‌دلیل موقعیت قرارگیری یا به‌دلیل این‌که قسمتی‌از دندان به‌وسیله لثه پوشیده شده به سختی مسواک می‌خورد.
در نتیجه باکتری‌های مولد پوسیدگی در آن تجمع پیدا می‌کنند.
این باکتری‌ها علاوه‌بر دندان عقل ، دندان‌های مجاور را نیز تحت‌تاثیر قرار می‌دهند.
گاهی‌هم درپشت دندان عقل‌تان، یک تکه از مخاط قرار دارد که گاهی روی سطح دندان عقل را می‌پوشاند که با فشار دندان‌های بالا زخمی می‌شود.

گاهی هم مواد غذایی زیر این گوشت اضافی گیر می‌کند و میکروب‌ها هم به این محل هجوم می‌برند، بنابراین چیزی نمی‌گذرد که در اطراف دندان عقل‌تان یک عفونت دردناک و بدبو ایجاد می‌شود.
در این شرایط شما باید به دندان‌پزشک مراجعه کنید تا زیر این بافت اضافی را شستشو داده و باقیمانده مواد غذایی را پاک کند.
برای این‌که پس از این دیگر با این مشکل روبه‌رو نشوید، باید با جراحی دندان عقل و خارج کردن آن، این محل تجمع خرده‌های غذایی و میکروب‌ها را برای همیشه از بین ببرید.

موقعیت نامناسب 

دندان عقلی که به‌سمت بافت‌ گونه رشد می‌کند باعث تحریک بافت مجاور خود می‌شود.
همچنین علاوه‌بر دسترسی مشکل برای تمیز شدن باعث رویش یافته درهنگام جویدن غذا می‌شوند،که در دراز مدت مشکل ساز است.

درد

دندان عقل ممکن است باعث بروز دردهایی در ناحیه مفصل فک، گوش، چشم و سر شود.
گاهی دندان‌های عقل فضای کافی جهت رویش کامل ندارند که در این موارد مشکل دندان عقل شامل دردو‌تورم است.
احتمال دارد که دندان‌های عقل نهفته باشند.
شما حتی از وجود آن‌ها با خبر نباشید تا اینکه به دلیل عفونت و یا فشار روی دندان مجاور، درد ناگهانی بروز کند. 

رویش افقی دندان عقل

گاهی دندان عقل شما کاملا به صورت افقی در استخوان فک قرار گرفته‌است و به‌جای این‌که عمودی بالا بیاید به سمت جلو،حرکت می‌کند.
در این شرایط ریشه دندان آسیای دوم را قربانی حرکت نادرست خود می‌کند.
اگر شما دراین‌شرایط برای جراحی دندان عقل‌تان اقدام نکنید.
پس از مدتی ریشه دندان آسیای دوم‌تان تحلیل می‌رود و باید ریشه این دندانتان را نیز درمان کنید.
بنابراین با گرفتن یک عکس رادیوگرافی، از رویش صحیح دندان عقلتان مطمئن شوید.

سن مناسب کشیدن یا جراحی دندان عقل

دندان‌پزشکان می‌گویند بهترین سن برای جراحی دندان عقل زیر سن 20 سالگی است.
 عوارض و درد کمتری دارد.

با افزایش‌سن ریشه‌ها قطورتر شده و ممکن‌است کشیدن دندان را سخت‌تر کند.
التیام ضعیف‌تر بعد از کشیدن دندان، پوسیدگی دندان‌های مجاور، احتمال فک جوش شدن دندان، احتمال شکسته شدن استخوان در افراد مسن در حین جراحی و درآوردن دندانوجود دارد.

همچنین کاهش تحمل بیمار به‌دلیل شرایط سنی و درمان‌های پزشکی از قبیل مصرف داروهای قلبی، ریوی و… نیز تاثیرگذار است.
توجه کنید که اگر این دندان تصمیم به‌رویش و قرار گرفتن در محیط دهان را داشته‌باشد،‌پیش‌از این‌که شما تولد 20 سالگی را جشن بگیرید، سر و کله‌اش در دهان‌تان پیدا می‌شود.

بنابراین اگر تا این سن خبری از دندان عقلتان نشده است، باید به فکر جراحی آن و خارج کردنش باشید.
اگر سن شما از 40 سالگی گذشته است و هیچ مشکلی با دندان عقل‌تان ندارید، بهتر است دیگر به فکر خارج کردن آن نباشید.
بعید به نظر می‌رسد بعد از این نیز دچار بیماری‌های لثه، پوسیدگی و یا تغییرات کیستیک در اطراف این دندان شوید.
فقط کافی است هر 1 یا 2 سال یک‌بار، یک عکس رادیوگرافی از دندان‌تان تهیه کنید تا مطمئن شوید هیچ عارضه جانبی وجود ندارد.

عقل فدای ارتودنسی

گاهی ممکن است شما فضای کمی برای حرکت دادن دندان‌ها و مرتب کردنشان داشته باشید.
دراین‌شرایط گاهی متخصص ارتودنسی قبل از شروع درمان ارتودنسی به شما توصیه می‌کند دندان عقل‌تان را با جراحی از دهان خارج کنید.
به‌ویژه هنگامی که لازم است برای مرتب کردن دندان‌های‌تان، دندان‌های آسیاب را عقب بکشید.

همچنین گاهی شما دندان‌های‌تان را ارتودنسی می‌کنید و همه دندان‌ها پس از خاتمه مدت درمان مرتب می‌شوند، ولی هنوز مقداری شلوغی در دندان‌های جلوی فک پایین باقی است.
در این مورد نیز ممکن است دندان پزشکتان به شما توصیه کند که دندان عقلتان را جراحی کنید تا این بی‌نظمی اندک باقی‌مانده نیز برطرف شود.

جراحی دندان عقل 

اگر مقدار کافی از تاج دندان در منطقه دهان ظاهر شده باشد و وضعیت مناسبی داشته باشد، کشیدن آن اغلب آسان است و نیازی به جراحی ندارد.
اما در شرایط پیچیده‌تر، برای خارج کردن دندان عقل نیاز به جراحی است که بهتر است این کار توسط متخصص جراحی فک و صورت و با امکانات کافی انجام شود.

برای جراحی دندان عقل برشی بر روی لثه داده می‌شود و درصورت نیاز مقداری از استخوان فک برداشته می‌شود.
دندان ممکن است به‌صورت یک تکه خارج شود.
ککگن است برای سهولت خروج از فک به قطعات کوچک‌تری تقسیم شود و هر قطعه جداگانه خارج شود.
درنهایت لثه ناحیه جراحی به کمک بخیه، بسته خواهد شد.
به‌هر‌حال نکته مهم این است که برای جراحی و یا کشیدن دندان عقل، ناحیه مورد نظر کاملا بی‌حس می‌شود و شما اصلاً دردی احساس نخواهید کرد.
احساسی که شاید ناخوشایند به‌نظر برسد تنها نوعی احساس فشار است.

عوارض ناشی از کشیدن دندان عقل

حفره خشک: امکان دارد لخته‌خون در حفره ناشی‌از کشیدن دندان تشکیل نشود ویا پس‌از تشکیل از بین برود.
درناحیه دندان کشیده شد  یک حفره خالی دردناک و همراه با بوی بد ایجاد می‌شود.
برای درمان این عارضه که اغلب3تا4روز بعد از خارج شدن دندان اتفاق می‌افتد، به دندان‌پزشک‌تان مراجعه کنید.
علت این‌عارضه مشخص نیست اما گفته می‌شود کشیدن سیگار پس‌از جراحی دهان ممکن است در ایجاد این عارضه موثر باشد.

پارستزی: از عوارض نادر جراحی دندان‌های‌ عقل پایین پارستزی است.
این عارضه به معنای ایجاد بی‌حسی موقتی در ناحیه زبان، لب پایین و یا فک پایین است.
ممکن است از چند روز تا چند ماه طول بکشد.
به ندرت اتفاق می‌افتد که این بی‌حسی به‌صورت دائمی باقی بماند.

توصیه‌های مفید برای پس‌از جراحی

شما ممکن است بعد از جراحی دندان عقل‌تان،‌این وقایع را تجربه کنید:

• تورم از عوارض شایع پس از جراحی است.
• برای بهبود آن در 42 ساعت اول بعد از جراحی از کمپرس سرد استفاده کنید.
• این کمپرس را ۱۰ دقیقه برروی موضع قرار داده و به مدت ۲۰ دقیقه بردارید و چندبار تکرار کنید.
• پس از 42 ساعت دهان‌شویه آب نمک گرم 1( قاشق چایخوری نمک در یک لیوان آب گرم) مفید است.
• ممکن است در بازکردن کامل دهان‌تان مشکل داشته باشید. این عارضه پس از ۷ تا ۱۰ روز برطرف می‌شود.
• درد یک عارضه شایع پس از جراحی است.

توصیه‌های بیشتر

• از مسکن‌ها مانند آسپرین، ایبوبروفن و یا استامینوفن استفاده کنید.
• استراحت کنید.
• شب بعد از جراحی از یک بالش اضافی جهت بالا نگهداشتن سر و کاهش خونریزی استفاده کنید.
• از تف کردن آب دهانتان خودداری کنید تا لخته تشکیل شده کنده نشود.
• سیگار نکشید.
• استفاده از مشروبات الکلی نیز مضر است.
• رژیم غذایی پس از جراحی دندان عقل باید شامل غذاهای نرم، سرد و پر انرژی باشد.
• از خوردن مایعات با نی پرهیز کنید، زیرا ممکن است باعث کنده شدن لخته شود.
• مسواک زدن را به 42 ساعت پس از جراحی موکول کنید.
• اگر برای شما آنتی‌بیوتیک تجویز شده، آن‌را به‌طور کامل مصرف کنید.
• اگر درد بسیار شدید داشتید و یا خونریزی‌تان قطع نشد به دندان‌پزشک مراجعه کنید.

کلام آخر

در واقع امروزه دندان‌های عقل بیش از این‌که مفید باشند مضر هستند و دندانپزشک شما ممکن است توصیه کند که آن‌ها را خارج کنید.
اگر علائم مشخص و واضح دارید یا‌حتی اگر مشکلی احساس نمی‌کنید به دندانپزشک خود مراجعه کنید تا تشخیص دهد که آیا در حال‌حاضر مشکلی وجود دارد و یا احتمال بروز مشکل در آینده وجود خواهد داشت یا نه؟
در صورتی‌که دندانپزشک شما توصیه کند که دندان عقل خود را خارج کنید مطمئناً این پیشنهاد عاقلانه‌ترین انتخاب برای حفظ سلامت بقیه دندان ها خواهد بود.